Fotosentez, bitkilerin enerji üretmek için güneş ışığını, suyu ve karbondioksiti kullanarak glikoz ve oksijen ürettikleri temel bir biyolojik süreçtir. Fotosentez hızını belirleyen birçok faktör bulunmaktadır. Bu faktörler iki ana kategoriye ayrılır: çevresel faktörler ve kalıtsal faktörler. Çevresel Faktörler Çevresel faktörler, bitkinin bulunduğu ortamın şartlarına bağlı olarak fotosentez hızını etkiler. Bu faktörler şunlardır: CO2 Miktarı CO2 miktarı arttıkça, fotosentez hızı belli bir noktaya kadar artar. Ancak, CO2 miktarı belirli bir seviyeye ulaştığında fotosentez hızı sabitlenir ve daha fazla artmaz. Sıcaklık Sıcaklık, fotosentez hızını önemli ölçüde etkiler. Optimum sıcaklık derecesine ulaşıldığında, fotosentez hızı maksimum değerde gerçekleşir. Ancak sıcaklık 40°C'nin üzerine çıkarsa fotosentez hızı düşer. Işık Şiddeti Işık şiddeti arttıkça, fotosentez hızı da belli bir noktaya kadar artar ve sonra sabitlenir. Fotosentez, mavi-mor ışıkta en hızlı, yeşil ışıkta ise en yavaş gerçekleşir. Bu durum, klorofilin ışığı alma oranının farklı ışıklarda farklı değerlerde olmasından kaynaklanır. Su Miktarı ve Mineraller Su, fotosentezde oksijen, hidrojen ve elektron kaynağı olarak kullanılır. Ayrıca, enzimler su oranı belli bir değerde olduğunda çalışabilir. Ortamda miktarı en az olan mineral, bitki büyümesini kısıtlar (Minimum yasası). Bitkiler, mineral tuzlarını suda çözünmüş olarak topraktan alırlar. Tuzların eksikliği klorofil eksikliğine neden olabilir. Kalıtsal Faktörler Kalıtsal faktörler, bitkinin genetik yapısına bağlı olarak fotosentez hızını belirler. Bu faktörler şunlardır: Kloroplast ve Klorofil Sayısı Bitki hücrelerinde bulunan kloroplast sayısı 20-100 arasında değişiklik gösterir. Fotosentezi gerçekleştiren bu organellerin sayısı arttıkça, fotosentez hızı da artar. Yaprağı koyu yeşil renkte olan bitkilerde kloroplast daha fazla, açık yeşil renkte olanlarda ise daha azdır. Yaprak Yüzeyi ve Sayısı Yaprağın genişliği arttıkça, yaprakta bulunan kloroplast sayısı da artar ve bu durum fotosentez hızını artırır. Stoma Yeri ve Sayısı Stomaların epidermis seviyesine göre durumu, bitkinin terlemeyle kaybettiği su miktarını düzenler. Bitkideki stoma sayısı ne kadar fazla olursa, fotosentez de o kadar hızlı gerçekleşir. Kutikula Kalınlığı Kutikula kalınlığı çok olan bitkiler, ışıktan daha az yararlandığı için fotosentez daha az gerçekleşir. Enzim Miktarı Enzim miktarı ne kadar fazla ise fotosentez de o kadar fazla gerçekleşir. Fotosentezin hızını belirleyen faktörlerden en düşü k miktarda olanı, fotosentez hızını belirler. Bu prensibe minimum yasası denir. Örneğin, ortamdaki ışık şiddeti düşükse diğer faktörler ne kadar fazla olursa olsun, fotosentez hızını ışık şiddeti belirler. |
